Một đứa trẻ lớn lên như ong bướm hay ruồi nhặng, là do ai?

1. "Một người đang túng thiếu sẽ thấy khó chịu với những ai dư dả. Một người sân hận sẽ luôn thấy người khác đang có ý công kích mình. Một người không thành thật sẽ thấy xã hội đầy xảo trá. Người không có đức tin thì luôn nghi ngờ". Người xưa nói "thánh nhân đãi kẻ khù khờ" là vì vậy, vì người khù khờ trong mắt xã hội là người không khôn lanh tính toán như họ. Người khù khờ có đức tin vào sự trong sáng của người khác, bị lừa nhưng vẫn tin, do bản chất họ thánh thiện và nghĩ ai cũng vậy. Cũng có người biết nhưng sẵn sàng đánh cược, chấp nhận bị lừa để tin người, chấp nhận bị thiệt thòi bị mất cái gì đó để có đức tin vào "nhân chi sơ tính bản thiện". Đơn giản vì tấm lòng nhân ái họ lớn hơn nhu cầu tư hữu. Trời đất thiên địa mênh mông luôn mở đường cho họ, ban cho họ sự may mắn để họ có thể tồn tại giữa vũ trụ. Người khôn lanh thì không cần ban cho may mắn nữa, họ đã có thể tự sống tốt. 

2. Đã nhiêu mẩu chuyện xưa được sáng tạo bởi những người nghèo, rất nghèo, ngồi uống nước chè nước vối, hút thuốc lào và tưởng tượng ra. Trong rất nhiều chuyện, người giàu có đồng nghĩa với xấu xa ác độc tham lam còn người nghèo khó là lương thiện hiền lành. Anh nhà nghèo trong khi gã nhà giàu. "Anh" và "gã" đã có sự khác biệt khi gọi. Cái này đâu có chính xác. Thật ra nó phản ánh tâm lý "một người túng thiếu luôn thấy khó chịu với những ai dư dả", khiến bao thế hệ lớn lên ác cảm với người giàu hay người có quyền lực. Một tâm lý vừa ngưỡng mộ, vừa thích vừa ghét, nửa muốn trở thành như thế và lại nửa muốn không. 

3. "Xét cho cùng, lỗi lầm (được pháp luật kết luận thì mới được xem là lỗi lầm chứ cá nhân nhận xét thì là do cảm nghĩ chủ quan của cá nhân đó thôi chứ chưa chắc đúng) dù của ai đi nữa cũng chẳng hề ảnh hưởng đến tư cách của chúng ta. Nó chắc chắn không làm cho chúng ta trở nên đẹp đẽ gì hơn khi giỏi dòng văn học hiện thực phê phán. Tìm lỗi của người khác, tìm điểm xấu của người khác, là tự đem rác của họ về cất trong nhà. Mỗi phút chúng ta để tâm đến chuyện không tốt, thì mất đi một phút vui vẻ không thể lấy lại. Cuộc đời này ngắn lắm, sẽ chẳng ai có khả năng và trách nhiệm níu giữ cho ta những thời khắc sinh mệnh đang vùn vụt trôi qua. Cách mà chúng ta nhìn người khác, người khác trong mắt mình trắng hay đen, cao hay thấp, khôn hay dại, đã và đang âm mưu lợi dụng mình thế này thế khác, họ có vẻ chuẩn bị lừa mình...., thực chất là đang phản ánh nội tâm của chính mình mà thôi”.

4. "Nhận xét" là từ khách quan, tức có nhìn nhận và phán xét, còn "phê bình" thì đã có "phê phán" và "bình luận", rõ ràng trong đó đã có sự tiêu cực không hề nhẹ. Không thể nào "hãy phê bình 1 người, hãy phê bình 1 bài" mà khen tốt được, nói khuyết nhiều hơn nói ưu. Từ đúng trong bài làm của học sinh hiện nay phải là "Nhận xét của thầy cô giáo, góp ý của thầy cô giáo" thay vì "lời phê của giáo viên" như kiểu giáo dục cũ. "Phê" là của trên cho dưới, trong khi NHẬN XÉT, GÓP Ý thì khách quan hơn rất nhiều. 

Bài hay từ FB của 1 người Đà Lạt nổi tiếng, anh Long Nguyễn. (Nguồn: https://www.facebook.com/TonyBuoiSang/posts/3691930227526476)

Có câu chuyện kể rằng, một đôi vợ chồng trẻ vừa dọn đến ở trong một khu phố mới. Sáng hôm sau, vào lúc ăn điểm tâm, người vợ thấy bà hàng xóm giăng tấm vải trên giàn phơi bên nhà bà ấy. "Tấm vải bẩn thật" - Cô vợ thốt lên. "Bà ấy không biết giặt, bà ấy vừa ngu và vừa lười". Ngày nào cũng vậy, cô nhìn bà hàng xóm phơi đồ và bảo là "hết muốn ăn, sao lại có người tệ đến thế nhỉ, bà ta đã làm hỏng bữa sáng của em".  Một tháng sau, vào một buổi sáng, người vợ ngạc nhiên vì thấy tấm vải của bà hàng xóm rất sạch, nên cô nói với chồng: "Bây giờ bà ấy đã biết cách giặt tấm vải rồi. Ai đã dạy bà ấy thế nhỉ?". Người chồng đáp: "Không. Sáng nay anh đã lau kính cửa sổ nhà mình đấy".

Thực ra mỗi người trong chúng ta, ai cũng đều giống như cô vợ trong câu truyện kia. Chúng ta đang nhìn người qua lăng kính loang lổ những vệt màu của cảm xúc, bám dày lớp bụi bặm của thành kiến. Chúng ta trở nên phán xét, bực dọc và bất an trước những gì mà tự mình cho là "lỗi lầm của người khác". Một điều dễ nhận diện là khi tâm trạng vui vẻ, chúng ta nhìn ai cũng thấy dễ chịu, gặp chuyện gì cũng dễ thứ tha. Chúng ta có thể mỉm cười trước những trò nghịch ngợm của lũ trẻ, đủ khoan thứ để nhẫn nại một lời nói khó nghe, những chuyện tưởng chừng khó chấp nhận, thì chúng ta cũng dễ dàng thỏa hiệp. Những lúc ấy, dường như cả thế giới đều trở nên hòa ái, mọi chuyện trôi qua một cách nhẹ nhàng. Vậy mà, chỉ cần một chút lo lắng dâng lên trong lòng, những muộn phiền về quá khứ, nỗi sợ hãi về tương lai sẽ lập tức khiến cho cái thế giới vốn đang đẹp đẽ nhường kia liền biến thành một chốn đầy những chuyện xấu xa, phiền phức. Khi ấy những tiếng hò hét cười đùa của lũ trẻ sẽ trở thành những âm thanh khó chịu, một lời nói không vừa ý dễ dàng khiến cho ta sân giận hoặc tổn thương, những chuyện nhỏ mà lúc bình thường không đáng bận tâm, bỗng trở thành một nỗi phiền não quá sức chịu đựng.

Cũng có câu chuyện như vậy, xem thêm Đường đời kể về lá thư người mẹ gửi cho 2 người con, 1 người là tử tù và 1 người là CEO.
 

Kỳ thực, không phải là thế giới có vấn đề, hay người khác quá sai quấy, mà vấn đề nằm chính ngay nơi tâm ta. Chúng ta luôn có xu hướng nhìn những thứ mình thích, những người mình thương với cặp mắt kính màu hồng, và ngược lại, nhìn những việc mình không muốn, những người mình không ưa bằng chiếc kính tiêu cực màu đen. Do thói quen phóng đại mọi ưu điểm của những người mình thích, họ trở nên quá lung linh, quá tuyệt vời trong cảm nhận của chúng ta. Mỗi lời họ nói, mỗi việc họ làm đều khiến chúng ta xem là chân lý, ngay cả lúc họ sai, chúng ta cũng khó lòng nhìn nhận cho thông suốt. Ví như những cặp đôi khi mới yêu nhau, thì riêng đối với họ, đối phương luôn đẹp đẽ, dễ thương và toàn ưu điểm. Để rồi khi sự yêu thích bên trong mình giảm sút, thì hình tượng trong lòng cũng theo đó mà sụp đổ, rồi đi kể cho người bạn thân nghe để trút hết nỗi lòng, để tìm đồng minh. Chúng ta nhìn ra ở đối phương ngày càng nhiều lỗi lầm và khuyết điểm, thật sự là do chúng ta đang xấu xí dần dần chứ đối phương vẫn vậy. Bà hàng xóm vẫn phơi đồ giống nhau mỗi ngày, chỉ là tấm kính nhà mình đang bẩn hay sạch mà thôi. 

Khi nói lỗi ở người khác, chúng ta vô tình truyền sang người nghe những cảm xúc tiêu cực, bất an. Dòng tâm thức của chúng ta cũng trở nên lộn xộn, đầy những rắc rối y như câu chuyện mà mình đang kể. Rồi một cách rất tự nhiên, họ sẽ áp dụng đúng sự phê phán, soi xét đó trở lại cho ta. Để trẻ con nghe chuyện mình chê 1 người khác, là một cách giáo dục sai lầm lớn. Lớn lên, đứa trẻ ấy sẽ chỉ quen dòng văn học "hiện thực phê phán", điều này vô cùng nguy hiểm. Dòng văn học của người sang trọng quý phái là dòng văn học nhân ái, dòng văn học lãng mạn, dòng văn học của sự khen ngợi và yêu thương. 

Xét cho cùng, lỗi lầm (là do mình nghĩ chứ chưa chắc họ vậy) dù của ai cũng chẳng hề ảnh hưởng đến tư cách của chúng ta. Nó chắc chắn không làm cho chúng ta trở nên đẹp đẽ gì hơn khi phê phán người. Tìm lỗi của người khác, tìm điểm xấu của người khác, là tự đem rác rưởi của họ về cất trong nhà. Mỗi phút chúng ta để tâm đến chuyện không tốt, thì mất đi một phút vui vẻ không thể lấy lại. Cuộc đời này ngắn lắm, sẽ chẳng ai có khả năng và trách nghiệm níu giữ cho ta những thời khắc sinh mệnh đang vùn vụt trôi qua. Cách mà chúng ta nhìn người khác, thực chất là đang phản ánh nội tâm của chính mình. Một người đang túng thiếu sẽ thấy khó chịu với những ai dư giả. Một người sân hận sẽ luôn thấy người khác công kích mình. Một người không thành thật sẽ thấy mọi người đầy xảo trá. Người không có đức tin thì luôn nghi ngờ. Tất cả những cảm xúc và suy nghĩ tiêu cực đó, đều khởi sinh từ một tâm thức thiếu bình an, và tự yêu bản thân mình quá lớn, một sự giáo dưỡng ích kỷ khi còn nhỏ. Sống với ong bướm thì sẽ thấy toàn mật ngọt hoa thơm, sống với ruồi nhặng thì thấy ở đâu cũng toàn rác. Nếu bạn đang sống với 1 đứa trẻ, đừng bao giờ chê người khác, vì dù muốn dù không, chúng sẽ nghe. Và rồi lớn lên, chúng sẽ có thói quen chê người. Và điều đó khiến chúng đau khổ, không thành công về mặt sự nghiệp do không có nhiều người muốn tiếp xúc. Do năng lượng âm, năng lượng tiêu cực sẽ loại trừ mất sự hào hứng, sự vui vẻ, năng lượng dương, sự sáng tạo của người khác. Xã hội châu Á thường ít sáng tạo ở phương Tây cũng là do những tháng ngày miệt mài với dòng văn học "hiện thực phê phán", ngay cả nhận xét của thầy cô cũng đã nhuốm màu tiêu cực với câu "lời phê của giáo viên" trong bài kiểm tra. 

Nếu giáo dục 1 đứa trẻ vẫn để "lời phê" trong bài kiểm tra thì mặc định đứa trẻ ấy có gì đó kém cỏi. Bạn hãy cố gắng tìm cái hay riêng của mỗi người mà khen, không khen được thì im lặng, điều đó sẽ tốt hơn cho bạn và cho cả xã hội, cho cả loài người (bài hay sưu tầm, không rõ tác giả).
Bài gốc (https://www.facebook.com/longlouis.nguyen/posts/592319291697143)